Uluslararası Mülkiyet Hakları 2015 Endeksi Yayınlandı
TÜRKİYE 129 ÜLKE ARASINDA 58. SIRADA
“Türkiye’nin mülkiyet hakları skorunu yükseltmesi için yargı kurumu örgütlü grupların etkilerinden bağımsız hale getirilmelidir.”
Uluslararası Mülkiyet Hakları Endeksi 2015 Yılı Raporu yayınlandı. Toplamda 129 ülkenin değerlendirmeye tabi tutulduğu endekste Türkiye 10 üzerinden 5.3 puanlık skoruyla 58. sırada yer aldı.
Türkiye’den Liberal Düşünce Topluluğu’nun 2007’den beri ortak olarak yer aldığı ve 2015 raporuna özel Türkiye dosyasıyla katkıda bulunduğu Endeks, ülkelerin özgürlüğü ve zenginliği açısından temel faktör niteliğindeki mülkiyet haklarını yasal ve siyasî ortam; maddî mülkiyet hakları ve entellektüel mülkiyet hakları başlıkları altında ölçmektedir.
Finlandiya’nın 8.3 puanlık skorla mülkiyet haklarının korunmasında lider olduğu endekste, Almanya 7.6 puanlık skorla 14. ABD ise aynı skorla 15. sırada yer almaktadır. Endeks sıralamasında dikkat çeken bir husus Türkiye’nin bazı AB üyesi ülkelerle yakın ve bazılarından daha yüksek bir skora sahip olması. Türkiye, Romanya, Yunanistan gibi ülkelerle 5.3 ile aynı skora sahipken, 61 ve 68. sırada yer alan Slovenya ve Bulgaristan’dan daha iyi bir skor elde etmiştir. 5.6 ve 5.7 ile Türkiye’ye oldukça yakın skorlar elde eden İtalya ve İspanya da bu kapsamda dikkat çeken ülkelerdir.
2015 Raporu için kapsamlı bir Türkiye değerlendirmesi de yazan Liberal Düşünce Topluluğu Üyesi Yrd. Doç. Dr. Buğra Kalkan, Türkiye’de mülkiyet haklarının durumu için aşağıdaki değerlendirmeyi yapmaktadır:
“Ademî merkezi bir serbest piyasa, güçlü bir mülkiyet hakkı sisteminin uygulamasına dayanmaktadır. Türkiye hiçbir zaman komünist bir ülke olmamış ancak bu sistemden bazı özellikler almıştır. 1930 ila 1980 arasında Türkiye, sanayileşmiş Batı ülkelerine yetişebilmek amacıyla devletin sahip olduğu ithal ikameci bir sanayi oluşturmuştur. İthal ikameci sanayileşme atılımı Türkiye’yi serbest piyasanın yapabileceğinden daha hızlı sanayileştirmiş olsa da devlet kurumlarını rant arayan mekanizmalara çevirmiş ve siyasî sistemi kontrol altına alarak derinden yozlaştırmıştır. Türkiye’nin 1950’de çok partili demokrasiye geçmesiyle birlikte seçilmiş siyasetçilerin rantların dağıtımı üzerindeki gücünü arttırmış ve bu durum bürokratik vesayeti kuran 1960 askeri darbesiyle sonuçlanmıştır. İktisadî müdahalecilik ve zayıf siyasî kurumlar Türkiye’de bir mülkiyet hakları sisteminin ortaya çıkmasına engel olmuştur. AK Parti hükümetleri rant arama mekanizmalarının azaltılması ve demokratik siyasetin güçlendirilmesi bakımından bir başarı elde etmiştir. Ne var ki bürokratik yapıların ekonomik kaynaklar ve kültürel meseleler üzerindeki büyük etkisi ve rant elde etme faaliyetleri siyasi sistemi istikrarsızlaştırmaya devam etmiştir.
Türkiye’nin istikrarsız hukukî ve siyasî yapısı dayanıklı bir mülkiyet hakları sisteminin kurulmasını engellemektedir. Bu doğrultuda Türkiye’nin mülkiyet hakları skorunu yükseltmesi için yargı kurumu örgütlü grupların etkilerinden bağımsız hale getirilmelidir.”
Türkiye açısından detaylı değerlendirmelere bakıldığında, Türkiye, geçen seneye göre 0.3 puanlık bir düşüş yaşamış ve 2015 yılında 5.3 puanlık bir skor elde etmiştir. Yasal ve siyasi çevre, maddi mülkiyet hakları ve fikri mülkiyet hakları gibi detay skorlarda da düşük oranlı gerilemeler yaşayan Türkiye Doğu Avrupa ve Orta Asya bölgesindeki 19 ülke arasında ise 9. sırada yer aldı.
2007 yılından bu yana, Washington D.C. merkezli Mülkiyet Hakları Birliği (Property Rights Alliance) tarafından yayınlanan endeksin 2015 yılı raporu dünya GSMH’sının % 99’u ve dünya nüfusunun % 94’ünü temsil etmekte olup 65 ülkeden toplam 92 kurum ve kuruluşun işbirliğinde hazırlandı.
Rapor hakkında ayrıntılı bilgi şu adreste bulunabilir: http://internationalpropertyrightsindex.org/
Türkiye hakkında ayrıntılı bilgiye bu bağlantıdan http://internationalpropertyrightsindex.org/country?c=TURKEY
Buğra Kalkan’ın rapor metninin tamamına şuradan ulaşılabilir: http://internationalpropertyrightsindex.org/Turkey
GMK Bulvarı No: 108 / 17 Maltepe, Ankara, 06570 Türkiye
Telefon: + 90 312 231 6069 – 231 1185
Faks: + 90 312 230 8003 e-mail: info@liberal.org.tr